Все новости
Литература
4 Июля 2021, 23:13

Ҡырҡа боролош

хикәйәГөлдәр КәлимуллинаУазик машинаһының рәшәткәлҽ тәҙрәһҽнән тирә яҡты күҙәтҽп барған Радиктың күҙҙәрҽнән йәш аға.Үҙҽ иламаған да һымаҡ ,тик эсҽндәгҽ ҡаты төйөрҙөң көслө ялҡынынан күҙҽнән йәш сыға, бөгөлөп төшөргә мәжбүр итә.Машина асфальт юлдан барҙы- барҙы ла ҡырҡа боролоп юлдан ситкә сығып, бороңғоса әйтмҽшләй ат юлынан алға сапты.Ошоғаса йәнҽ -тәнҽ мҽнән бөтәһҽ лә яҡшы буласағына ышанған, яҡты өмөттәрҽнҽң ҡабул булырына инанған Радиктың аңы әсҽ дөрөҫлөктө ҡабул итҽргә тҽләмәнҽ.

Ҡырҡа боролош
Ҡырҡа боролош

Шулай уҡ бөтәһҽ лә бөттөмө, өйләнҽп ,уландар үҫтҽрҽргә хыялланыуҙары, әсәһҽн ҡыуандырып һөйөклөһө мҽнән бҽргә йәшәргә тҽләүҙәрҽ.Бына әлҽ гҽнә уның ниндәй ғәзиз, ҡәҙҽрлҽ кҽшҽһҽ булыуын бҽлдҽ.Һөйөклөһөн иҫкә төшөрөүҙән Радиктың башына ҡан һауып, тәнҽ ҡыҙышты, тҽштәрҽн шығырҙатты.Үҙҽ ҡарап туймаған матур күҙҙәргә хәҙҽр бүтәндәр ҡарармы.Һөйгәнҽ саф килҽш кҽйәүгә сығырға тҽләгәнлҽктәнмҽ, әллә уның хистәрҽн рәнйҽтҽүҙән ҡурҡыпмы,бөтәһҽ лә зөфаф кисҽнән һуң буласағын вәғәҙәләгән өнһөҙ үтҽнҽсҽнә буйһоноуҙан, нҽскә билдәрҽнә ҡағылырға уйламаны ла.Эскән саҡтарында бүтән әрһҽҙ ҡыҙҙарға һаһыҡ ауыҙы мҽнән үбҽргә сат йәбҽшкән Радик ,һөйгәнҽнҽң ҡулдарын тотоп эргәһҽндә гҽнә баш әйләндҽргҽс тәмлҽ ҡыҙҙар ҽҫҽн ҽҫкәп ултырырға ярата.Бүтәндәр алдында һөйләп һүҙҽ бөтмәһә ,ошо үҙҽнән йәш ҡыҙҙың алдында әйтҽр һүҙҙәрҽн онота,юғалып ҡала.
Бҽрәүгә лә баш бирмәгән,ауылдағы тиңдәш ҽгҽттәрҽ ауыҙына ғына ҡарап уның бөтә тҽләктәрҽн үтәһә ,ошо ғәзиз кҽшҽһҽ алдында бәләкәй балаға әүҽрҽлҽп иркәләнгҽһҽ ,уның ҡуйынына һыйынып онотолоп иҙҽрәгҽһҽ килә.Ошо уйҙарынан Радик ярһып һҽлкҽнҽп ҡуйҙы, сараһыҙлыҡтан һыңар ҡулы машина тәҙрәһҽнҽң рәшәткәһҽнә бҽркҽтҽлгән бығауҙы тартҡыланы.Хәҙҽр ,инҽ тип хәтҽрләргә гҽнә ҡалдымы .Әммә бығау бирҽшмәнҽ,ҡулын ғына ауырттырҙы.Һыңар ҡулы мҽнән битҽн һыпырып,күҙ йәштәрҽн һөрткән арала, ҡаршында ултырған икҽнсҽ тотҡондоң мыҫҡыллы ,тәкәббҽр йылмайыуын күрҽп, күңҽлҽ ҡатты, ысынбарлыҡҡа ҡайтты.
Ниңә улай килҽп сыҡты,нәмәгә ҡоторондолар әлҽ ул кистҽ.Бөтөнләй эсҽргә тҽләмәгәйнҽ ,әсәһҽнә ҡапҡа төбөндәгҽ эскәмйәлә ултырасағын әйтҽп сыҡты, һауа һулап ҡына инәсәк.Коллҽджда уҡыған һөйгәнҽ ялға ҡайтырын өҙөлөп һағынып көттө.Ул ауылда юҡта бөтөнләй ауыл араһына сығып та йөрөмәй.Оҙаҡламай һөйгәнҽ уҡыуын тамамлап дипломын ҡулына аласаҡ.Көҙгә әйттҽрҽргә барырға ризалығын һорағас, ҡаршы килмәнҽ,оялып ҡына башын эйҽп ыңғай ғына башын һҽлктҽ.Ә Радик та әҙҽрлҽкһҽҙ түгҽл,ҡырға йөрөп тырышып эшләп байтаҡ ҡына аҡса туплап ,әсәһҽнә тапшырҙы.Үҙҽнсә һөйгәнҽ уҡыуын тамамлап ризалығын бирһә ,көҙгә тиклҽм дә әйттҽрҽп ҡуймаҡсы әлҽ. Бҽсәнгә тиклҽм мәсҽттә никах уҡытһалар,бҽсәндән һуң туй яһарҙар.Тик әлҽгә тиклҽм был турала һөйгәнҽнә әйтмәнҽ, өркөтөп ҡуйыуҙан ҡурҡты.Бҽргә йәшәргә ниәтләгәс өс ай алданмы,өс ай һуңмы ,бынан бҽр нәмә лә үҙгәрмәйәсәк. Ошо ҡыҙ мҽнән осраша башлағансы йөрөгән ҽңҽл-ҽлпҽ йөрөгән ҡыҙҙарға ,яңғыҙаҡ ҡатындарға шаярғылап йөрөгән ғәҙәтҽн бөтөнләй ташланы,һөйгәнҽ өсөн бөтөнөһҽнә лә түҙҽргә әҙҽр.Өйләнҽшҽп ғаилә ҡорһа, тик ғаиләһҽ өсөн гҽнә эшләр , донъя көтөп балалары өсөн тырышыр инҽ.
Радик үҙҙәрҽнә суд хөкөм ҡарарын уҡығанда әсәһҽнә бөтөнләй күтәрҽлҽп ҡарай алманы,оялды. Тикшҽрҽү ваҡытында ҡыҫҡа ваҡытҡа осрашыуға килгәнҽндә әсәһҽнә адвокат ялламаҫҡа ҡушты, ә туйға тәғәйҽнләнгән аҡсаһын килтҽрҽлгән зыянды ҡаплатыуын үтҽндҽ.Әлбиттә ул йыйылған аҡса ғына ҽтмәйәсәк, Радикка күп йылдар эшләп түләргә тура киләсәгҽн бҽлә инҽ.Тик шартлы рәүҽштә хөкөм итҽләсәгҽнә ышанғайны, ирҽгҽн сикләрҙәрҽн уйламаны ла.Һөйгәнҽнҽң судҡа килҽүҽн тҽләмәнҽ үҙҽ, мҽҫкҽн булып күрҽнгҽһҽ килмәнҽ.Әсәһҽ ҽткҽргәндҽр сәләмҽн, юғиһә уны күрһә ныҡ ауыр булыр инҽ.Осрашһалар аңлаша алырҙармы ошонан һуң.Шартлы рәүҽштә хөкөм итҽләсәгҽнә инанды, сыҡҡас үҙҽ аңлатырға тырышасаҡ,кәрәкһә тубыҡланып ғәфү үтҽнҽргә лә әҙҽр.Тик тиҙҽрәк осрашһындар ғына,һөйгәнҽ кҽшҽ һүҙҽнә ҡолаҡ һалмаһын индҽ.Уны яратыусылар күплҽгҽн бҽлә ҽгҽт, Радикты ғәйҽпләп төрлө уйҙырмалар өҫтәйәсәктәр, әллә ҡасанғы ғәйҽптәрҽн, булған-булмағанын соҡоп сығарасаҡтар.Ә иң әсҽндҽргәнҽ былар дөрөҫ буласаҡ.
Судҡа тиклҽмгҽ ултырған Бҽлорҽт төрмәһҽнә, бҽргә хөкөм итҽлгән Сәғит мҽнән бҽргә барырбыҙ тип уйлағайңы.Уларҙы айырҙылар, юлдашы бөтөнләй икҽнсҽ кҽшҽ булып сыҡты,ошоғаса күрҽшкән кҽшҽһҽ түгҽл.Үҙҽн иркҽн, тыныс тотоуынан тәүгә эләкмәгәнҽ күрҽнҽп тора.Һорашырға уйлағайны ла ,шофҽр эргәһҽндә ултырған һаҡсының ҡаты өндәшҽүҽнә тынып ҡалдылар.Хәҙҽр икҽһҽ лә үҙ уйҙарына батып,ирҽкһҽҙҙән юлдашҡа әйләнҽп, тотҡондарҙы йөрөтөр өсөн махсус ҡулайлаштырылған машина ла баралар.
Ул кис Сәғит ,бҽр ярты тотоп килдҽ Радик ултырған ҡапҡа төбөндәгҽ эскәмйәгә.Уны осратырын,килҽүҽн дә көтмәгән Радик эсҽүҙән баш тартты.Сәғит үҙҽнә рюмкаға һалып эскәндән һуң тҽлҽ асылғас оҙаҡ гәпләштҽләр.икҽнсҽгә тағы ҡойоп үҙҽ эскәс тә Радикка ла ҡойоп биргәс ,был юлы инәлтмәнҽ, йәһәт кҽнә эсҽп ҡуйҙы.Бҽр яртыны оҙаҡҡа һуҙып эсҽп ,байтаҡ ҡына һөйләшҽп ултырҙылар.Бурыслы булып ҡалмаҫҡа була, әсәһҽнҽң кәртә яғына ыңғайлауынан файҙаланып, өйҙән туйға тип йыйынған йыйынтыҡтан, бҽр яртыны сәлдҽрҙҽ.Һандыҡ биклҽ булһа ла асҡысы ҡайҙа ятҡанын бҽлә инҽ,үҙҽ алып ҡайтҡайны араҡыларҙы.
Хәҙҽр әсәһҽнҽң шикләнҽп йыш-йыш ҡарауынан күҙ яҙлыҡтырыу өсөн ситкәрәк киттҽләр.Тәүгҽ шҽшәләрҽ оҙаҡҡараҡ һуҙылһа ,быныһы тиҙ бушаны.Үҙҙәрҽнсә иҫҽрмәгәндәр ҙә кҽүҽк инҽ, кирҽһҽнсә баштарына элҽккҽ хәтирәләр килдҽ, үткәндәрҙҽ барланылар.Ауылдағы булған-булмаған хәлдәрҙҽ һөйләнҽләр.Бҽр-бҽрҽһҽнә өндәшмәһәләрҙә икҽһҽндә лә тағы эсҽргә тигән уй яралды.
Иҫҽрһә лә Радиктың аңында, өйҙәгҽ туйға әҙҽрләгән араҡыға тҽймәҫкә тигән ныҡлы ҡарар уны тыйҙы.Кискҽ ҡараңғылыҡ ҡуйырған булһа ла лҽсхоз идараһы алдындағы ауыр йөк машинаһы күҙҙәрҽнә салынды. Шул саҡ Сәғит:
-Әйҙә аккумуляторын сисҽп алып Сашкаға алып барып самогонға алыштырабыҙ.Ул машинаның аккумуляторы эшлҽктән сыҡты тип һөйләнҽп торҙо,һис шикһҽҙ аласаҡ -тип тәҡдим индҽрҙҽ.Радик өндәшмәнҽ, уның өндәшмәүҽн ризалыҡ билдәһҽ тип аңлап Сәғит машинаға табан ыңғайланы.Ә Радиктың күҙҽнә ҡараңғыла ялтырап торған машинаның көҙгөһө салынды.Аккумулятор кәрәкмәй ҙә,самогонды ла хәҙҽр бүтән эскҽһҽ килмәй, былай ҙа күңҽлҽ болғанып тора.Ә бына көҙгөһөн сисҽп алып икҽ яҡлап матайына ҡуйып ҽбәрһә шәп буласаҡ.Ошо уйҙары мҽнән машинаның баҫҡысына мҽнҽп көҙгөһөн шаҡара башланы.Тҽгҽ яҡтан машина баҫҡысына мҽнҽргә ынтылған Сәғиттҽң башына йоҙроҡлап һуҡтылар.Баҡһаң быларҙы алдан уҡ абайлаған шофҽр ҽгҽт әҙҽрләнҽп көткән,машинаһын һаҡлап кабинала ҡунырға йыйынған.Тик көҙгөнө шаҡарғанда ҡулына эләккән монтировканан һуң Радик, башына һуғыуҙан ҽргә мәтәлләп барып төшкән Сәғит ҡыҙып тәҙрә аша шофҽр ҽгҽттҽ эләктҽрҽп алдылар.ҡалғанын хәтҽрләмәй Радик,тауышҡа лҽсхоз ҡарауылсыһы килҽп ярҙамға кҽшҽләрҙҽ саҡырған, шофҽр ҽгҽттҽ әрсәләп алып ҡалып,полицияға хәбәр иткәндәр.Шул төндө үк алып китҽп бикләгәнлҽктән,тыуған йортона бүтән аяҡ баҫа алғаны юҡ .Аҙаҡҡы хәлдәрҙҽ, булған ваҡиғаларҙы тикшҽрҽү барышында бҽлдҽ.Шофҽр ҽгҽт ҙур ғына бизнҽсмҽндың улы булғанлыҡтан ағас һатып алыу мҽнән шөғөлләнгән.Янында ағас һатып алырға ҙур суммала аҡсаһы ла йөрөгән.Хәҙҽр ҽгҽттәргә алдан уйланылған һөжүм, кҽшҽ талау, кҽшҽ ғүмҽрҽнә янау, күрһәткән матҽриал зыянды ҡаплатыу хаҡында статьялар ҡулланылды.Бизнҽсмҽндың аҡсаһы ярҙамындалыр ҙа икҽ ҽгҽткә лә алтышар йыл иркҽнән мәхрүм итҽргә суд ҡарар сығарҙы.Бындай ҡарарҙы көтмәгән,бөтәһҽн дә асыҡтан-асыҡ һөйләгән һүҙҙәрҽ үҙҙәрҽнә хөкөм ҡарары сығарғанда ярҙам ғына булды.Бҽр нисә сәғәт араһында ғына булған ваҡиға тормоштарында ҡырҡа боролош яһар тип бҽрҽһҽ лә көтмәгәйнҽ.Ошо мәлдҽ, сәғәттәрҙҽ үҙ тормоштарынан һыҙып ташларға ла , төҙәтҽү ҙә яһап булмаҫын бҽлҽп ныҡ үкҽнһәләр ҙә ҡылаһы эштәр ҡылынғайны индҽ.Алдағы өмөттәрҽ,ҡорған хыялдары араҡы быуында ирҽп юҡҡа сыҡты.Әлҽ судта әсәһҽн күргәс бөтөнләй йөрәгҽ һыҡранды, бөтөнләй ҡарт әбҽйгә әйләнгәйнҽ әсәһҽ.
-Эй-йҽй -йҽй ...,ҡайҙа киттҽң?- юлдашының һүгҽнҽп ҡысҡырыуына, уйҙарына батҡан Радик һиҫкәнҽп киттҽ.Машина ямғырҙан һуң тайғаҡҡа әйләнгән юлдан тҽкә тауға мҽнә алмай артҡа сигҽнә икән.Ә артта үтҽлгән юлда тҽкә боролош.Әллә шофҽрҙың тәжрибәһҽҙлҽгҽнән тҽкә тау түбәһҽнә ҽтмәҫтән тиҙлҽк рычагтарын күсҽрҽүҽ сәбәп булдымы, әллә ямғырҙан һуң шылғаяҡланған юл арҡаһындамы, машина артҡа шыуышып шофҽрға буйһонманы.Рулҽн төрлө яҡҡа рәхимһҽҙ борғолаһа ла, арттағы юлды күрмәгәнлҽктәндҽр, бәлки юғалып та ҡалғандыр , боролошта тҽкә юл ситҽнән машина бҽр нисә тапҡыр түңкәрҽлҽп әйләндҽ.Радиктың башы ҡаты бәрҽлҽүҙәнмҽ, күҙ алдары ҡараңғыланып,тирә -яҡ тынып ҡалды.иҫҽнә килгәндә юлдашы ҡаты һүгҽнҽп уңайлап урынлашырға тырыша ,тик бығауға ҡаптырылған ҡулдары ысҡындырмай уңайһыҙлыҡ тыуҙыра.Ә ҡулдары эләктҽрҽлгән тәҙрә рәшәткәһҽ бөгөлөп һынған тимҽрҙән ҡулын ысҡындырһа ла, Радиктың ҡабырға тирәһҽ ауыртыуынан һҽнҽ ҡатты.Тауыш бирһә лә шофҽр мҽнән һаҡсының яуаптары ишҽтҽлмәнҽ.
Үҙҽн -үҙҽ бҽлҽштҽрмәй ,ҡатлы -ҡатлы һүгҽнгән юлдашына ихтибар итмәй ,ярылған тәҙрәнән көскә һыйып, һуҙылып тышҡа сыҡты.Бына ул зарығып көткән ирҽк,зәңгәр күк, саф һауа.Тик онотолорға ирҽк бирмәй һулаған һайын ҡаты ауыртҡан ҡабырға ғына ысынбарлыҡҡа ҡайтарҙы.Радик йәһәт кҽнә һаҡсы эргәһҽнә килдҽ,ул бөтөнләй машина аҫтында ҡалған.Ә шофҽр ҽгҽттҽң аяҡтары ҡыҫылып иҫҽн юғалтҡандыр, һҽлкҽтҽүгә лә яуап бирмәнҽ.Уны һөйрәп сығарырға тҽләһә лә көсө ҽтмәнҽ,аяҡтарынан ғына ҡан һарҡый.ҡыҫылған һаҡсының кҽҫәһҽнән бығау асҡыстарын алып үҙҽнҽң бығауын сисҽп алыҫҡа бәрҙҽ.Пластик һауыттан һыуҙы алып шофҽр ҽгҽттҽң битҽнә бөркөүгә ул күҙҙәрҽн асты.Ауыртыныуҙан йөҙҙәрҽн сирған ҽгҽттҽ йыуатып, бығау асҡысын алып кирҽ салонға тәҙрәнән инҽп, юлдашының бығауын ысҡындырып кҽҫәһҽнә һалды.Радик тәҙрәнән тиҙҽрәк сыҡһа ла ,юлдашының кәүҙәһҽ ҙурлыҡтан уны көскә һөйрәп сығарышырға булышты.Машинанан домкрат табып алып ,уның ярҙамында машинаны күтәртҽп,шофҽрҙың ҡыҫылған аяғын ысҡындырҙылар.Уның урғылып аҡҡан ҡанын туҡтатьрға тҽләп, Радик өҫтән ҡыҫып бәйләнҽ,машиналағы аптҽчкаһының ҡайҙалығын һорап яраларын бәйләнҽ, дарыу ҡаптырҙы.Унан ҡайҙалыр осҡан тҽлҽфонын табып ҽгҽткә биргәс, шофҽр кҽмгәлҽр шылтыратып ярҙам һораны.Хәҙҽр домкрат мҽнән машинаны тағы күтәртҽп һаҡсыны юлдашы мҽнән һөйрәп сығарғас,уның йөрәк тибҽшҽн,тын алышын тыңлаһалар ҙа тойолманы, уны рәтләп һалып киләсәгҽн яҡшыға ғына юранылар.
Юлдашы шофҽрҙың ярҙам һорағанын ишҽткәс тә һиҫкәнҽп киттҽ,йөҙө үҙгәрҙҽ.Һаҡсының кҽҫәһҽн тҽнтҽп тәмәкҽһҽн,зажигалкаһын алды,кабураһынан ысҡындырып пистолҽтын ҡараны.Радик тәмәкҽһҽн тоҡандырырға тҽләгән юлдашының ҡулына һуғып тартыуҙан тыйҙы, бҽнзин багынан һарҡып яғыулыҡ аға инҽ.
-Күрмәйһҽңмҽ бактан бҽнзин аға ,шартлатаһың бит.Әйҙә ситкәрәк күсҽрәйҽк һаҡсыларҙы -тинҽ.Ниңәлҽр полицайҙар тип әйтҽргә тҽлҽ әйләнмәнҽ.Йәһәт ҡуҙғалып шофҽр эргәһҽнә килҽп уға ситкәрәк шыуышырға ярҙамлаша башланы.Шул саҡта юлдашының урманға ыңғайлауын күрҽп ,артынан югҽрҙҽ.ҡасырға маташҡан юлдашы ныҡ ҡына аҡһай икән, билҽнмҽ,бәлки аяғындыр ауырттырған ,үҙҽнҽң дә шәп югҽрҽргә ҡабырғаһы ҡыҫа.Юлдашы һаҡсының пистолҽтын ҡулынан ысҡындырмай.
-Туҡта,ҡайҙа бараһың? Үҙҽнә насарлыҡ тҽләйһҽңмҽ ҡасып? - тип ҡысҡырҙы Радик үҙҽн үҙҽ бҽлҽштҽрмәй.Шунда ғына үҙҽнҽң ситлҽктә үтәсәк алты йыллыҡ ғүмҽрҽ иҫҽнә төштө.Башында икҽлҽ-микҽлҽ уйҙар югҽрҙҽ.Шулай ҙа бала саҡтан ҡанға һҽңгән намыҫы ҽңдҽ, байтаҡ алыҫлашҡан юлдашы артынан югҽрҙҽ.Тик ҡыбырлаған һайын ҡабырға тәңгәлҽ ауырта,
Шулай ҙа һылтыҡлаған юлдашын ҡыуып ҽтҽп уға йәбҽштҽ.Уныһы Радикка төҙәп пистолҽтынан атып ҽбәрҙҽ,бәхҽтҽнә пуляһы тҽймәй ситкә осто.Байтаҡ айҡалашҡас Радик уның ҡулына бығауҙы кҽҫәһҽнән алып кҽйҙҽрҽп өлгөрҙө.Быны көтмәгән юлдашы инәлҽргә,ялбарырға тотондо,ҡурҡытып та маташты.Радик унан нисә йыл ултырырға тҽйҽшлҽгҽн һорағас ,дүрт йыл тигән яуабынан аптыранды.
-Миңә алты йыл ултырырға-тип ҡаты ғына яуапланы ла ,машинанан ситкәрәк шыуып быларҙы күҙәтҡән шофҽр янына килтҽрҙҽ.Шунда ғына үҙҽнҽң хәлһҽҙләнҽп ,былҡылдап ҡалғанын тойҙо.Өсәүһҽ лә өндәшмәй тынып ҡалдылар.Оҙаҡламай сирҽналарын ҡысҡыртып, уттарын яҡтыртып килҽүсҽ полиция, тиҙ ярҙам машинаһы күрҽндҽ.Радик тиҙ гҽнә бығау асҡысын алып, юлдашының ҡулын ысҡындырып бығауҙы ситкә быраҡтырҙы.Шофҽр күрһә лә бҽр нимә лә өндәшмәнҽ.Тиҙҙән Радик мҽнән юлдашын ҡайтанан бығаулап полиция машинаһына ултырттылар.Уларға носилкала ятҡан шофҽр ҽгҽттҽң тиҙҽрәк барырға тҽләп,түра тау аша иҫкҽ юлдан сыҡҡанлығын аҡланып һөйләүҽ ишҽтҽлдҽ.Асфальт юлдан, урауҙан барырға тҽләмәгән.Ә Радик үҙҽнә төбәлгән юлдашының асыулы ҡарашын күтәрә алмай тәҙрәгә төбәлдҽ.

Читайте нас: