809. (472). Сәфәр йөрөгөҙ – сәләмәт булырһығыҙ.
810. (473). Сәфәр ҡылығыҙ, сәләмәт булырһығыҙ, тормош кәрәк-
яраҡтарын етештерерһегеҙ.
811. (287). Күбе иҫерткәндең тамсыһынан да мин һеҙҙе тыям.
812. (926). Һәр төрлө иҫерткес һәм зәғифләндергестәрҙән тыйҙы.
813. (493). Теш таҙартыу ауыҙ эсен паклай, Раббыһын ҡәнәғәтләндерә, күҙҙәрҙе аса.
814. (494). Теш таҙартыу, ағыуҙарҙан ҡала, бөтөн ауырыуҙарға шифа. Ағыу – үлем.
815. (553). Боронғоларҙан килгән ун ғәҙәт бар: мыйыҡ ҡыҫҡартыу, һаҡал алдырыу, теш таҙартыу, ауыҙға һыу алыу, тырнаҡ киҫеү, бармаҡ араларын йыуыу, ҡултыҡ аҫты төктәрен йолҡоу, ҡаҫыҡ төктәрен ҡырып ташлау, һыуҙы аҙ тотоноу, баланы сөннәткә ултыртыу.
816. (669). Өммәтем өсөн ауырлығы булмаһа, мин тәһәрәт һайын теш таҙартыуҙы бойорор инем.
817. (670). Өммәтем өсөн ауырлығы булмаһа, мин һәр намаҙ һайын теш таҙартыуҙы һәм хушбуй һөртөнөүҙе бойорор инем.
818. (671). Ҡиәмәт көндө үс ҡайтарылыу ҡурҡынысы булмаһа, мин һине ошо теш таҙартҡыс менән ауырттырғансы һуҡтырған булыр инем.
819. (95). Әмирҙәрегеҙ миһырбанлы, байҙарығыҙ йомарт, эштәрегеҙ кәңәшле булһа, һеҙгә ер ҡуйынында булыуға ҡарағанда, ер йөҙө хәйерлерәк.
Әмирҙәрегеҙ яуыз холоҡло, байҙарығыҙ һаран, эштәрегеҙ ҡатындарығыҙ тирәһендә барһа, ер йөҙөндә йәшәүгә ҡарағанда, ер ҡуйыны һеҙгә хәйерлерәк булыр.
820. (112). Мөфтөйҙәр фәтүә (решение) бирһәләр ҙә, үҙең менән кәңәш ит.
821. (700). Аллаһтан ярҙам һораған кешегә уңышһыҙлыҡҡа осрау юҡ. Кәңәшләшеп эш иткән кешегә үкенеү юҡ. Һаҡлыҡ менән мал тотҡан кешегә мохтажлыҡ юҡ.
822. (796). Берәү үҙе уны белмәйенсә фәтүә сығарһа, гонаһы шуның үҙенә булыр. Берәү дөрөҫөн белә тороп та, дин ҡәрҙәшенә башҡаса эшләргә кәңәш бирһә, шул уға хыянат иткән булыр.
823. (899). Ышаныслы кәңәшсе кәңәшкә саҡырылһа, шул, эште үҙе эшләүсе тип уйлап, кәңәш бирһен.
824. (10). Хәжәттәрен ирештерерлек егәрлеге юҡтарға хәжәт еткерергә булышығыҙ. Әгәр берәү егәрһеҙҙәрҙең хәжәтен солтанға ирештерһә, Аллаһы Тәғәлә шул кешенең аяҡтарын сиратка (китапта — сыйратка) беркетеп ҡуя.
825. (227). Кешенең мохтажлығына күрә Аллаһы Тәғәләнең уға ярҙамы, ҡайғылары миҡдарында биргән сабырлығы булыр.
826. (580). Мохтажлыҡта түбәнлеккә төшөүгә ҡарағанда, уны ситләп үтеү еңелерәк.
827. (721). Үҙ илендә мосолмандарға булышмаған, уларҙың абруйҙарын кесерәйткән һәм үҙен хөрмәт итеүҙәргә бирелеп киткән берәүгә Аллаһы Тәғәләнең булышлығы һәм ярҙам итергә теләге булырмы икән.
Үҙ илендә мосолмандарға ярҙам иткән, абруйҙарын күтәргән һәм уларҙы хөрмәт итеүгә бирелеп киткән берәүгә Аллаһы Тәғәләнең ярҙамы, уға ярҙам итәргә теләге булмаҫмы икән.
828. (775). Берәү доғалары ҡабул булыуҙы һәм ҡайғылары таралыуҙы теләһә, ауырлыҡта йәшәүсенең хәлен еңеләйтһен.
829. (778). Әгәр берәү Аллаһы Тәғәлә исеме менән һеҙҙән ярҙам үтенһә, ярҙам итегеҙ, Аллаһы Тәғәлә исеме менән һеҙҙән ни һораһа, шуны бирегеҙ. Берәү һеҙҙе саҡырһа, саҡырыуын ҡабул итегеҙ, һеҙгә яҡшылыҡ эшләгәндәргә һеҙ ҙә яҡшылыҡ менән яуап ҡайтарығыҙ. Яуап ҡайтарырлыҡ нәмәгеҙ булмаһа, шуға етәрлек булды тигән фекергә килгәнсе, уға доға ҡылығыҙ.
830. (4) Монафиҡлыҡ ғәләмәте өс: һөйләһә – ялғанлай, биргән вәғәҙәһен боҙа һәм аманатҡа хыянат итә.
831. (101). Үлгәндәрҙең яҡшы яҡтарын ғына иҫкә алығыҙ, насар яҡтарын иҫкә алыуҙан һаҡ булығыҙ.
832. (107). Үлемгә алдан әҙерләнегеҙ.
833. (108). Аллаһы Тәғәләнән ысын оялыу менән оялығыҙ, сөнки Ул әхлаҡтарығыҙҙы һеҙгә нисек бүлеп биргән булһа, ризыҡтарығыҙҙы ла шулай итә.
834. (168). Донъя ләззәттәрен юҡҡа сығарыусы үлемде иҫегеҙгә күберәк төшөрөгөҙ, сөнки ҡыҫынҡылыҡта йәшәгәндә, шул тормошона иркенлек килмәй тороп, берәүҙең дә уны иҫенә төшөрөп ҡарағаны булманы. Муллыҡ эсендә йәшәгәндә лә уға ҡыҫынҡылыҡ килмәй тороп, үлемде иҫкә алыусы юҡ.
835. (180). Ий, Раббым, һорайым Һинән керһеҙ, пак тормош, тигеҙлек менән үлеүҙе, язаларҙан һәм хурлыҡтарҙан имен булып ҡайтарылыуҙы.
836. (228). Үлем – дәһшәтле хәл, йыназаны күрәһегеҙ икән, тороп баҫығыҙ.
837. (608). Замандың үлем менән вәғәзләүе лә етеп артҡан.
838. (635). Был донъяла һин ситтән килгән кеше йә юлаусы кеүек бул.
839. (659). Үлем яғаһында ятыусы туғанығыҙға: «Лә иләһә иллә Ллаһ» тип, тәлҡин әйтеп тороғоҙ.
840. (742). Әҙәм балаһының әйләнәһендә туҡһан туғыҙ үлем. Әгәр шулар хаталаналар икән, тәрән ҡартлығына етмәй тороп, кеше үлмәй.
841. (890). Көтмәгәндә килгән үлем мөьминдәргә – тынғылыҡ (рәхәтлек); боҙоҡтарға – хәсрәт.
842. (907). Артынан ҡысҡырып илап ҡалғанға, мәйет ҡәберендә ғазапҡа тартылыр.
843. (909). Хаҡһыҙға үлтерелгән кешенең үлеме ниндәй һәйбәт.
844. (947). Үлем теләмәгеҙ.
845. (994). Бер мәртәбә сағылған мөьмин икенсе тапҡыр йәнлек ояһына тығылмаҫ.
846. (995). Һеҙҙең берегеҙ ҙә Аллаһы Тәғәләгә хуш күңел ҡуймай тороп, был донъянан китмәҫ.
847. (25). Мөьмин кешенең зирәклегенән һаҡланығыҙ, сөнки ул Аллаһы Тәғәләнең нуры менән ҡарар.
848. (83). Изгелектәрең өсөн шатланыр, яманлыҡтарың өсөн көйөнөр кеше булһаң, һин – мөьмин.
849. (152). Кемдең ҡулынан һәм теленән мосолмандар именлек таба, шул исламиәттә мөьминдәрҙең иң һәйбәте. Кем мөьминдәр араһында күркәмерәк холоҡло һәм иманлы, шул мөьминдәрҙең иң һәйбәте. Кем Аллаһы Тәғәлә тыйған эштәрҙән тыйылып, Уның юлын тотһа, шул мөһәжирҙәрҙең иң һәйбәте. Кем Аллаһы Тәғәлә өсөн бөтөн көсөн бирһә, шул иң һәйбәт йыһат була.
850. (153). Кем күркәм холоҡло, шул иң һәйбәт мөьмин.
851. (154). Кем һатыу итеүҙә, һатып алыуҙа, бурысын түләүҙә, бурысты түләтеүҙә киң күңеллелек күрһәтә, шул мөьминдәрҙең иң һәйбәте.
852. (221). Күркәм холоҡло мөьминдәр – уяу тороусылар һәм ураҙа тотоусылар дәрәжәһендә булырҙар.
853. (222). Мөьмин кеше теле менән дә, ҡылысы менән дә бөтөн көсөн ҡуйып тырышлыҡ итеүсе.
854. (223). Аллаһы Тәғәлә юлында үҙ-ара мөхәббәт итешкәндәр ғәреш (небеса, божий престол, чертоги) күләгәһендә булырҙар.
855. (231). Минең ҡаршымда иң бәхетле кеше: үтәгән намаҙҙарынан ҡәнәғәт, үткер һәм етеҙ, йәшерен итәғәт менән Раббыһы алдында ғибәҙәтен күркәм итеүсе, кешеләрҙән айырылып тормаған, бармаҡ менән төртөп күрһәтелмәгән, ризығы етәрлек һәм булғанына сабыр, үлеме тиҙ, илап ҡалыусылары һәм мираҫы әҙ булған кеше мөьмин кеше.
856. (235). Тән ауыртыуы
башҡа йүгергән кеүек, үҙ-ара ҡайғыртыусанлыҡ күрһәтешеү ҙә мөьминдәр өсөн бурыс.
857. (424). Кемдең ҡулы менән теленән мосолмандар һау-сәләмәт, шул – изге мосолман.
858. (432). Хазина тотоусы мосолман нисек ҡушылһа, шул саҡлы малды биреүгә хуш күңел менән тулыһынса биреп ебәрә торған булһа, шул эше өсөн уға саҙаҡа биреүселәр сауабы булыр.
859. (508). Мөьмин кешенең төндә тороп уҡыған намаҙы уға ихтирам һәм ситтәр милкендәге әйберҙәргә ихтыяжы төшмәү уға хөрмәт килтерә.
860. (615). Мосолман кешегә мосолмандар малы, намыҫы һәм ҡаны хәрәм. Мосолман ҡәрҙәшеңде хурлау яуызлыҡҡа хисап.
861. (619). Мөьмин кеше, хыянат менән ялғандан ҡала, бөтөн сифаттар менән тыумыштан мөһөрләнгән булыр.
862. (630). Мосолман кешенең ғүмере оҙон булған һайын хәйерле булыр.
863. (680). Күршеләре бәләһенән иҫән-имен булмаған кеше мөьмин түгел.
864. (681). Янындағы тамағы ас күршеһен туйҙырмаған һыйлы кеше мөьмин түгел.
865. (682). Яман ат һатыусы, ҡарғаусы, тотанаҡһыҙ һәм әҙәпһеҙ кеше мөьмин түгел.
866. (760). Берәү мосолмандарҙы ҡыйырһытһа, мине ҡыйырһытҡан булыр, мине ҡыйырһытҡан Аллаһы Тәғәләне ҡыйырһытҡан булыр.
867. (848). Кем беҙгә ҡаршы ҡылыс күтәрә, шул беҙҙең кеше түгел.
868. (872). Кем Аллаһыға һәм әхирәт көнөнә ышана, шул мосолмандар хаҡында юҡ-бар һүҙҙәр һөйләмәһен.
869. 749. Инжилда (Библия) яҙылған: «Нисек хөкөм итһәң, шулай хөкөм ителерһең, кем нисек үлсәһә, үҙе лә шулай үлсәнер».
870. (891). Мөьмин – мөьминдең көҙгөһө, мөьмин – мөьминдең дин ҡәрҙәше. Ул мөьминдәрҙең юғалыуы мөмкин булған нәмәләре хаҡында борсолоп, үҙҙәре юҡ саҡта ла уларҙы һаҡлап тора.
871. (892). Мөьмин өсөн мөьмин бер бина кеүек, береһе икенсеһен бәйләп тора.
872. (893). Мөьминдәр кешеләрҙең үҙҙәрен дә, малдарын да именлектә тотоусылар. Мөһәжирҙәр (күсенеүселәр) хаталарын да, гонаһтарын да ташлаусылар.
873. (894). Мөьмин – дуҫлашыусы, дуҫлыҡты ҡабул итеүсе кеше. Дуҫлашмаған, дуҫлыҡ ҡабул итмәгән кешеләрҙә изгелек юҡ. Изге кеше – халыҡҡа файҙалыраҡ кеше.
874. (895). Мөьмин кеше – ҡайғыртыусан кеше, Аллаһы Тәғәлә тағы ла ҡайғыртыусаныраҡ.
875. (896). Мөьмин кеше алданыусан, йомарт кеше. Боҙоҡ кеше алдаусан, хурлаусы кеше. (Кафыр гел дә алдай).
876. (900). Кемдең теле менән ҡулынан мосолмандар именлек таба, шул – мосолман булыр.
877. (901). Кемдең теле менән ҡулынан мосолмандар сәләмәтлек (именлек) таба, шул – мөслим. Кемгә халыҡ үҙенең йәнен һәм малын ышанып тапшыра, шул – мөьмин кеше.
878. (902). Мөслим – мөслимдең көҙгөһө, әгәр шунда ярамаҫ бер
нәмә күрә икән, шуны алып ташлаһын.
879. (903). Мосолмандар – дини ҡәрҙәштәр, тәҡүәлектән ҡала, һис кем бер-береһенән артыҡ түгел.
880. (904). Мосолмандар вәғәҙәләренә тоғролоҡта.
881. (991). Мөьминдәр бығауланмай.
882. (590). Аллаһы Тәғәлә: «Тәкәбберлек – Минең бөркәнсегем, бөйөклөк – Минем изарым, кем шуларҙың берәйһен Минән тартып ала, шуны утҡа ташлармын» – тип әйткән ине.
883. (692). Минән һуң минең өммәтте, кистең бер өлөшөн ҡаплап алған ҡараңғылыҡ шикелле, фетнәләр урап алыр. Мөьмин булып таң аттырғандар, кискә кергәс, кафыр булырҙар. Халыҡ аҙ миҡдар донъя малына ла динен һатыр.
884. (913). Үкенеү – тәүбә.
885. (922). Нәҙер (обет, обещание) әйтеүҙәрҙән тыйҙы.
886. (985). Аллаһы Тәғәләгә ҡаршылыҡта булған нәҙерҙе үтәү – юҡ.
887. (96). Берәүҙең ике ҡатыны булып, шулар араһында ғәҙел була алмаһа, шул кеше Ҡиәмәт көнгә ярты яғы етешһеҙ булып килер.
888. (136). Аш-һыуҙарын бәрәкәтле иткән ҡатын-ҡыҙҙар – иң хөрмәтле ҡатын-ҡыҙҙар.
889. (137). Ҡатындарына ҡарата ирҙәренең хаҡы оло, балаларына ҡарата әсәләренең хаҡы оло.
890. (187). Аллаһы Тәғәлә ҡаршыһында күп бала тыуҙырған ҡатын бала тыуҙырмаған ҡатындарҙан һөйөклөрәк. Мин дә Ҡиәмәт көндө иң күп һанлы өммәтем – һеҙҙең менән бергә булырмын.
891. (188) Әсәң, унан әсәң, унан әсәң – һуңынан ғына атаң.
892. (212). Ире ҡатынына, ҡатыны иренә генә ҡарап торһа, Аллаһы Тәғәлә уларҙың икеһенә лә рәхмәт менән ҡарар. Ире ҡатынының ҡулынан тотһа, шул ҡатындың гонаһтары бармаҡтары араһынан ҡойолған булыр.
893. (224). Ҡатын-ҡыҙ кәкре ҡабырғанан яратылған, турайтмаҡсы булһаң, һындырырһың уны. Уның менән элек нисек булһаң, шулай йәшәүеңдә бул.
894. (260). Ҡатындар – ирҙәрҙең яртыһы.
895. (310). Бер ҡатын иренән рөхсәтһеҙ өйөнән сыҡҡан булһа, әйләнеп ҡайтҡансы йәиһә ире шуға риза булғансы Аллаһы Тәғәлә уға асыулы булыр.
896. (313). Бер ҡатын-ҡыҙ хушбуй һөртөнөп урамға сыҡһа һәм бер төркөм кешеләр янынан хушбуй еҫтәрен таратып уҙып китһә, шул – зинасы, уға ҡараған күҙҙәр ҙә шул хөкөмдә булырҙар.
897. (315). Бер ҡатындың өс балаһы үлеп киткән булһа, улар әсәләре өсөн уттан пәрҙә булыр.
898. (363). Өс кешенең хәлен һорама: йәмғиәттән айырылып, имамдарына буйһонмаған һәм шул хәлендә үлеп киткән; хужаһынан ҡасып йөрөгән һәм һуңынан үлеп киткән ҡол йә кәнизәк; ире өйөндә юҡ саҡта кейенеп-яһанып, матурлығын донъяға сәсеп йөрөгән ҡатын-
ҡыҙҙарҙың хәле тураһында һорама.
899. (369). Аллаһы Тәғәлә ғиззә вә йәл өс кешенең доғаһын ҡабул итмәҫ. Улар: тәрбиәләрендә яман холоҡло ҡатыны була тороп та, шуны айырып ебәрмәүселәр; берәүҙән аласағы була тороп та, шуны алыу өсөн шаһитлыҡ килтермәүселәр; Аллаһы Тәғәләнең «Малығыҙҙы аҡылы юҡтарға бирмәгеҙ», тип әйткәне булып та, шундайҙарға мал биреүселәр.
900. (380) Ҡорһаҡ күтәргән, балалар тыуҙырған, имеҙгән, йомшаҡ күңел менән уларҙы тәрбиәләгән, өҫтәүенә ирҙәрен дә үҙҙәренән ҡәнәғәт иткән намаҙ эйәһе ҡатын-ҡыҙҙар йәннәткә керер.
901. (381). Был донъяла миңә барыһынан да һөйөклөрәк: (тәҡүәле) ҡатын-ҡыҙҙар, хушбуйҙар һәм күҙҙәремдең нуры – намаҙҙар.
902. (387). Һуғышсының өйҙә ҡалған ҡатыны, шул һуғышсының әсәһе кеүек, хөрмәткә лайыҡлы. Әгәр һуғышсының өй йәмәғәтен тәрбиә ҡылыу кемгә булһа ла йөкләнһә һәм ул шуға хыянат итә ҡалһа, ҡиәмәт көндө уны аяҡ өҫтөнә торғоҙорҙар ҙа, әлеге һуғышсыға әйтерҙәр: «Һинең өйҙә ҡалған йәмәғәтеңде тәрбиә итеүҙә был кеше хыянат иткән ине, һин хәҙер уның изгелектәрен һәм ғәмәлдәрен теләгәнсә үҙеңә ал».
903. (391). Ҡатын-ҡыҙҙарҙың ирҙәре ҡаршыһында бурыстары: ҡатыны дөйә өҫтөндә бара торған булһа ла, ирен үҙенән мәхрүм итмәй; иренең рөхсәте булмаһа, бер генә көн дә нәфел ураҙаны тотмай, тота икән – гонаһлы була, ураҙаһы ҡабул ителмәй; ире рөхсәтенән башҡа өйөнән бер ни алмай, ала икән, әжере – иренә, гонаһы – үҙенә. Хатта ире залим булһа ла, уның рөхсәтенән башҡа өйөнән сыҡмай, сыға икән, тәүбә ҡылып, яңынан ҡайтып кергәнсе, уға Аллаһтың ләғнәте һәм фәрештәләрҙең асыуы яуыр.
904. (392). Ҡатыны ҡаршыһында иренең бурысы, хаҡы: үҙе ашағанды уға ла ашатыу, үҙе кейгәнде уға ла кейҙереү, йөҙөнә һуҡмау, хурламау, һүҙгә килешкән осраҡта яңғыҙын ҡалдырмау (өйҙә булмаған осраҡта).
905. (430). Үҙ әһелдәре өсөн яҡшы булған кешеләр изге булырҙар. Үҙ әһелем өсөн мин һеҙгә ҡарағанда ла яҡшыраҡмын.
Ҡатын-ҡыҙҙарға хөрмәт күрһәткән кеше – затлы кеше, уларҙы хурлаған кеше – иң әшәке кеше.
906. (433). Әсәһе яғынан апаһы – әсәһе урынында.
907. (439). Бала тапмай торған сибәр ҡатынығыҙҙы ҡалдырып тороғоҙ ҙа, бала таба торған ҡара ҡатындарға өйләнегеҙ – ҡиәмәт көндө мин күп һанлы һеҙ – өммәтем менән бергә булырмын.
908. (512). Йәшлек – йүләрлектең бер ботағы, ҡатын-ҡыҙҙар – шайтан тоҙағы.
909. (523). Ҡатын-ҡыҙҙың яңғыҙ уҡыған намаҙы бергә уҡыуҙан егерме биш тапҡыр артыҡ.
910. (554). Кеше ҡатындарынан тыйылығыҙ, үҙ ҡатындарығыҙ ҙа тыйылыр. Аталарығыҙҙы ихтирам итегеҙ, һеҙҙе лә балаларығыҙ ихтирам итер.
Әгәр үҙенең дин ҡәрҙәшенә ниҙән булһа ла арындырыуҙы үтенеп берәү килә икән, ғөзөрө хаҡ булһа ла, булмаһа ла, уны ҡабул итһен. Шулай итмәһә, бер урынға тупланыу булмаҫ.
911. (651). Ҡатын-ҡыҙҙарса кейенгән ир-аттарға, ирҙәрсә кейенгән ҡатын-ҡыҙҙарға Аллаһы Тәғәләнең ләғнәте булыр.
912. (668). Әгәр мин кемдең булһа ла берәүҙең икенсе берәүгә сәждә ҡылыуын бойора торған булһам, ҡатындарға ирҙәренә сәждә итергә ҡушыр инем.
913. (683) Әҙәм балаһына ҡарағанда, йәнһеҙ әйберҙәр генә Аллаһы Тәғәләгә итәғәтлерәк.
914. (697). Үҙемдән һуң ирҙәр өсөн ҡатын-ҡыҙҙарҙан да зарарлыраҡ фетнә ҡалдырманым.
915. (829). Сит кешенең, йәиһә үҙ ҡолоноң ҡатынын аҙҙырыусы – беҙҙең кеше түгел.
916. (833). Һеҙҙең арала берегеҙ бер яман эш күрә икән, шуны үҙ ҡулы йә теле менән, йә булмаһа, күңеле менән үҙгәртһен, әммә быныһы – иң зәғиф иман.
917. (838). Берәүҙе Аллаһы Тәғәлә изге ҡатын менән ризыҡландырһа, шуның ярты диненә ярҙам иткән булыр, ҡалған яртыһы өсөн шул кеше Аллаһы Тәғәләгә тәҡүәлек итһен.
918. (856). Кем ике ҡыҙ баланы, үҫеп еткәнсе, үҙ тәрбиәһендә тота, мин шул кеше менән бергә, ике йәнәшә бармаҡ булып, Йәннәткә керермен.
919. (933). Ҡатын-ҡыҙҙарға итәғәт итеп (буйһоноп) йөрөгән саҡта ирҙәр һәләк була.
920. (959). Аллаһы Тәғәләнең ҡолдары – ҡатын-ҡыҙҙарға һуҡмағыҙ.
921. (464). Уҡ атыу менән мауығыуҙарығыҙ изге эш.
922. (561) Һеҙгә атыу эше менән шөғөлләнеү кәрәк, сөнки ул һеҙҙең күңел асыуҙарығыҙҙан хәйерлерәк.
923. (772). Берәү бик оҫта уҡ ата торған булып та, шул эшен ташлаған булһа, Аллаһы Тәғәлә тарафынан килгән иң оло ниғмәттәрҙең береһенән яҙған булыр.
924. (945) Атырға өйрәнеү өсөн йәнле нәмә алмағыҙ.
925. (248). Сихыр ҙа матур һөйләүҙең бер төрө.
(Икенсе төрлөһө: «Сихыр – матур һөйләүҙең, хикмәтле һүҙ – шиғырҙың бер төрө»).
926. (638). Хикмәтле һүҙ мөьмин кешенең юғалған әйбере, ҡайҙан тапһа, шунан алыуға ул ғына хаҡлы.
927. (97). Әгәр һеҙ өсәү икәнһегеҙ, бүтән кешеләр менән ҡатнашып киткәнсе, өсөнсөгөҙ алдында икегеҙ генә йәшерен һүҙ һөйләшмәгеҙ. Юҡһа был эш уны ҡайғыға һалыр.
928. (121). Иң хаҡ һүҙҙе әйтеүсе Ләбид исемле шағир булған: «Аллаһтан башҡа бөтөн нимә ялған түгелме һуң?»
929. (213). Әгәр берәү кешеләрҙе көлдөрөү өсөн мәғәнәһеҙлеге күренмәгән һүҙ һөйләһә лә, уны күктән ситләштереүгә шул сәбәп булыр.
930. (244). Хаҡы барҙың һүҙе бар.
931. (302). Ҡолаҡҡа ятышһыҙ һүҙҙәрҙе ысҡындырыуҙан һаҡлан.
932. (336). Бәлә-ҡаза һүҙгә вәкәләтле.
933. (373). Мыйыҡтарығыҙҙы ҡыҫҡартығыҙ, һаҡалдарығыҙҙы һалындырығыҙ – мәжүсиҙәр һүҙен тыңламағыҙ.
934. (486). Йыртҡыслыҡ – хәрәм. (Хәҙисте аңлатыусылар был һүҙгә «күпләп енси яҡынлыҡ эшләй алыуы менән маҡтаныусы» тигән мәғәнәне лә бирәләр).
935. (497). Етеш тормошта тыуып, төрлө аҙыҡ ашап, кейем
кейеп һәм төрлө аттарға атланып үҫһәләр ҙә, һүҙҙәрендә маҡтаныу ғына булған минең өммәтемдән ғибәрәт кешеләр – иң яман кешеләр.
936. (727). Аллаһы Тәғәлә ҡаршыһында хаҡ һүҙ әйтеүҙән дә һөйөклөрәк саҙаҡа юҡ.
937. (190). Аллаһы Тәғәлә – хуш зат, хушлыҡты һөйә; пак зат, паклыҡты һөйә; хөрмәтле зат, хөрмәтте һөйә; йомарт зат, йомартлыҡты һөйә – майҙандарығыҙҙы таҙа тотоғоҙ, йәһүдтәргә оҡшамағыҙ.
938. (339). Паклыҡҡа ынтылығыҙ, сөнки ул иманға өндәй, имандың урыны – хужаһы менән берлектә йәннәттә.
939. (384). Минең өммәттәгеләрҙең ашағас та йыуынып алыуҙары нисек һәйбәт.
940. (393). Аллаһы Тәғәләнең һәр мосолманға йөкләгән бурысы: аҙнаһына бер тапҡыр башын һәм тәнен йыуып ғөсөлләнеү.
941. (394). Һәр мосолманға йөкләнгән бурыс: теш таҙартҡыс ҡулланыу, йома көн ғөсөлләнеү, өйөндә хушбуй булһа, һөртөнөү.
942. (541). Ишек алдығыҙҙы таҙа тотоғоҙ, сөнки һаҫыҡ еҫтәр йәһүдтәр ишеге алдында булыр.
943. (869). Кемдең сәсе булһа, шул уны ҡәҙерләп тотһон.
944. (52). Аллаһы Тәғәләгә ғәмәлдәрегеҙҙе ихлас күңелдән ҡылығыҙ, сөнки ихласһыҙ ғәмәлде Аллаһы Тәғәлә ҡабул итмәй.
945. (53). Динеңдә ихлас бул, аҙ ғәмәлең дә һинең өсөн етәрлек булыр.
946. (629). Һеҙ барығыҙ ҙа көтөүсе, барығыҙ ҙа көтөүҙәрегеҙ өсөн яуаплыһығыҙ. Имам да көтөүсе, ул да үҙ көтөүе өсөн яуаплы. Ҡатындар ҙа ирҙәре йортонда көтөүсе, улар ҙа – яуаплы. Хеҙмәтселәр ҙә хужаларының малын көтөүсе, улар ҙа мал өсөн яуап биреүселәр. Балалар ҙа ата малын көтөүселәр һәм шуға яуапта булыусылар. Һеҙ барығыҙ ҙа көтөүсе, барығыҙ ҙа көтөүҙәрегеҙ өсөн яуаплы.
947. (911). Эшенә ҡарағанда мөьмин кешенең ниәте хәйерлерәк, ниәтенә ҡарағанда монафиҡтың эше хәйерлерәк. Һәр кем үҙ ниәтенә ҡарап эш итә. Мөьмин кешенең ниндәй булһа ла эште башҡарған сағында күңелендә нур пәйҙә була.
948. (652). Матур булып күренеү өсөн, Аллаһ биргәнде үҙгәртеп, энә менән тишеп тәндәренә билгеләр яһаусы һәм яһатыусы, биттәренә сыҡҡан төктәрен йолҡтороусы һәм йолҡоусы, ҡаштарын нескәртеүсе ҡатын-ҡыҙҙарға Аллаһы Тәғәләнең ләғнәте булыр.
949. (653). Сәстәренә сәс ялғаусы, энә менән тишеп тәндәренә билге яһатыусы һәм яһаусы ҡатын-ҡыҙҙарға Аллаһы Тәғәләнең ләғнәте булыр.
950. (655). Йөҙҙәренә ҡыҙҙырып тамға баҫыусыларға Аллаһы Тәғәләнең ләғнәте булыр.
951. (7). Һеҙгә һөйөнөс бирәм, үҙегеҙҙән һуңғыларҙы һеҙ ҙә һөйөндөрөгөҙ. Кем «Аллаһтан башҡа илаһ юҡ» (Лә иләһә иллә Ллаһ) тип геаһлыҡ бирә, һәм шуға тоғролоҡта ҡала, шул йәннәткә керә.
952. (181). Ий, Раббым, һорайым Һинән тоғро юл, тәҡүәлек, әхлаҡи сафлыҡ һәм дә байлыҡ.
953. (318). Ихсанлыҡ – Аллаһы Тәғәләгә һинең Уны күреп торғандай ҡоллоҡ итеүегеҙ, Уны күрмәһәң дә, Ул һине күрә.
954. (477). Собханаллаһ, көнө туғас, төнө ҡайҙа китә һуң?
955. (503). Аллаһ хаҡы өсөн тип һоралғанды бирмәй бороп ебәреүсе – яуыз кеше.
956. (538). Мине күреп, миңә ышанғандарға – бер, мине күрмәй, миңә ышанғандарға – ете мәртәбә һөйөнөс булһын!
957. (587). Аллаһы Тәғәлә әйткән ине: Әҙәм балалары Мине «был ниндәй хәүефле заман» тип ҡыйырһыта. Һеҙҙең берегеҙ ҙә «заман
боҙолдо» тимәһен, сөнки Мин Үҙем
Заман, көнөн дә, төнөн дә Үҙем әйләндерәм, теләйем икән – тотҡарлай алам.
958. (672). Булған хәжәттәрегеҙҙең һәммәһен, хатта башмаҡ бауҙары өҙөлгән икән, уларҙы ялғауҙы ла Раббыларынан һораһындар.
959. (114). Әсирҙәргә изгелек эшләүҙе үҙегеҙ өсөн васыят һанағыҙ.
960. (210). Аллаһы Тәғәлә һеҙгә ҡатын-ҡыҙҙарға изгелек эшләүҙе васыят итә, сөнки улар – һеҙҙең әсәләрегеҙ ҙә, ҡыҙҙарығыҙ ҙа, әсәләрегеҙҙең ҡыҙ туғандары ла.
Китап әһелдәренән кем дә булһа берәү ҡулына еп тә тота алмай торған бер ҡатынға өйләнде икән, улар инде бер-береһенә юлдаш булыуҙан ҡасмаҫтар.
961. (703). Ябраил миңә күршелек хаҡында васыят итә килә ине, мин хатта күршене вариҫ итеп билдәләү тураһында ла уйлана инем. Шулай уҡ ул ҡолдар хаҡында ла васыят итә килә ине, мин хатта, хеҙмәттәрен тултырғас та, уларға ирек бирергә ваҡыт еткән икән тип уйлана инем.
962. (290). Һеҙгә сәхәбәләрем менән бергә булыуҙы васыят итәм. Уларҙы алыштырырҙар, һуңынан ялған фаш булыр. Хатта ки, ант талап ителмәһә лә, ант килтереүгә, таныҡлама һоралмаһа ла, шаһитлыҡҡа саҡлы барып етерҙәр.
Ҡатын-ҡыҙ менән яңғыҙ ҡала күрмәгеҙ, сөнки һеҙҙең арала шайтан – өсөнсө. Айырылышыуҙарҙан һаҡланығыҙ, сөнки шайтан яңғыҙҙар менән бергә, күмәктәрҙән – йыраҡ. Кем Йәннәт ниғмәттәрен теләй, шул йәмәғәт менән бергә булыуҙы кәрәк тип һанай. Кем эшләгән изгелектәренә шатланып, яманлыҡтарына көйөнә – шул мөьмин була.
963. (288). Аллаһы Тәғәләгә тәҡүәлек итеүҙе һиңә высыят иттем, сөнки һәммә эштең башы тәҡүәлек. Ҡөръән уҡыу һәм Аллаһы Тәғәләне зикерләүҙе һиңә васыят иттем, сөнки ул һиңең өсөн күктә – зикер, ерҙә – нур. Һиңә күркәм һүҙҙәрҙән башҡаһын һөйләмәй тороу кәрәк, сөнки изге һүҙҙәр шайтанды һинән олаҡтырыр, изге һүҙҙәр дин юлында һиңә ярҙамсы булыр. Күп көлөүҙән һаҡлан, сөнки ул күңелде үлтерә, йөҙҙөң нурын ала. Һиңә дин эше өсөн көрәшеп тороу кәрәк, сөнки ул өммәтемдең рәһбәниәте. Меҫкен ярлыларҙы һөй һәм улар менән бергә ултыр. Иғтибарыңды үҙеңдән өҫтөндәргә түгел, түбәндәргә йүнәлт, сөнки Аллаһы Тәғәләнең һиңә биргән ниғмәтен хурламауҙа иң яҡшыһы шул булыр. Һиңә килеп йөрөүҙән туҡтаһалар ҙа, яҡындарыңа үҙең бар. Һинән йөҙ борор булһалар ҙа, һәр саҡ дөрөҫлөктө әйт. Аллаһы Тәғәлә ҡушҡандарҙы үтәгәндә һиңә шелтә ҡылыусыларҙан ҡурҡма. Үҙеңә генә мәғлүм булған эштәреңде кешеләргә белдереүҙән тыйыл һәм һин генә эшләй торғанды бүтәндәр ҙә эшләгәнгә асыуланма.
964. (699). Мосолман кеше нишләргә тейеш? Әгәр берәй нимәһен васыят итмәксе була икән, васыяты яҙылған ҡағыҙҙарҙы үҙе менән ике төн тотһон.
965. (923). Бер яңғыҙың төн сығыуҙарҙан тыйҙы.
966. (100). Эшләй белмәгән кешегә эш тапшырылһа, ҡиәмәт ҡубаһын көтөп торһондар.
967. (156). Йә, Ҡодәим, әгәр һин бер әмир, йә эштәр теркәп барыусы, йә хәбәрҙар кеше булмаһаң, үлеп киткәс тә ҡотолаһың.
968. (162). Яҡын тирәләрҙә лә, йыраҡ ерҙәрҙә лә Аллаһ билдәләгән хөдүдте (шәриғәт) торғоҙоғоҙ (установите), берегеҙ ҙә Уға шелтә күтәреп сыҡмағыҙ.
969. (371). Өстән берен! Өстән бере лә күп!
Вариҫтарыңа мал ҡалдырыуың уларҙы теләнеп йөрөрлөк хәлгә төшөрөүеңә ҡарағанда хәйерлерәк. Вариҫтарың өсөн тотолған сығым, хатта ҡатының өсөн булғаны ла, Аллаһы Тәғәлә ҡаршыһында әжерҙән башҡа бүтән бер ни түгел (Бөтә мөлкәтен дин юлына сарыф итеү хаҡында һораусыларға ҡарата).
970. (229). Һуғыштар барында күсештәр туҡталмаҫ.
971. (103). Рибаны (сплетня) ҙурайтыу – һүгенеүҙе киңәйтә төшөү. Һүгеүҙең иң әшәкеһе – мыҫҡыллап көлөү.
972. (247). Биргән бүләген ҡайтарып алған – туйғансы ашағанын ҡоҫоп, шул ҡоҫоғон ҡабат ашаған эткә оҡшар.
973. (344). Бер-берегеҙгә бүләктәр бирешегеҙ, бер-берегеҙ менән дуҫтарса мөғәмәлә итешегеҙ, хәлдәрегеҙҙе уртаҡлашып, бер-берегеҙгә ҡул бирешегеҙ, һеҙҙән кенәләр тотошоу китеп барһын.
974. (345). Бер-берегеҙгә бүләктәр бирешегеҙ, сөнки бүләк үҙ-ара яҡынлыҡты икеләтә арттыра һәм күкрәккә оялаған яуызлыҡты сығарып ташлай.
975. (564). Бүләк иткәнен ҡайтарып алыусы ҡоҫоғон яңынан йотоусы кеүек.
976. (696). Мосолман кешенең дин ҡәрҙәшенә биргән бүләге хикмәтле һүҙҙәрҙән артығыраҡ, шуның арҡаһында Аллаһы Тәғәлә уға йә тоғро юлды арттыра, йә һәләкәттән уны ҡайтарып ала.
977. (707). Берәү саҙаҡа йә бағланыш (бәйләнеш) маҡсатында бүләкләү ишеген аса икән, Аллаһы Тәғәлә шуның дәүләтен арттырмай ҡалмаҫ. Берәү мал арттырыу маҡсатында һораныу ишеген аса икән, Аллаһы Тәғәлә шуның дәүләтен кәметмәй ҡалмаҫ.
978. (364). Аллаһы Тәғәләнең изары (мәғрурлыҡ) һәм ридаһы (көс-ҡеүәт) хаҡында бәхәсләшкән, бойороҡтарының береһенә шиге булған һәм рәхмәтенән өлөш алыуға өмөт өҙгән – ошо өс кешенең хәле хаҡында һорама.
979. (163). Гонаһтарҙың да гонаһы: Аллаһҡа ширҡ ҡатнаштырыу, йәндәрҙе ҡыйыу, ата-әсәне рәнйетеү һәм ялғанға таныҡлама биреү.
980. (250). Төшөңдә лә күрмәгәнде «күрҙем» тип әйтеү – ялғандың да ялғаны.
981. (309). Ялғандан һаҡланығыҙ, ул – иманға ҡаршы.
982. (614). Әҙәм балалары өсөн өс төрлө ялғандан ҡала бөтөн ялған ялғандан яҙыла: һуғышта ялғанлау, сөнки һуғыш ялғанға ҡоролған; һинән ризамын тип ҡатынына ялғанлау; ике кеше араһын төҙөкләндереү өсөн ялғанлау ялғандан булмаҫ.
983. (679). Ике кешенең араһын төҙөкләндереү өсөн ялғанлаған ялғансы түгел. Ул – изгелекте арттырыусы, изге һүҙ һөйләүсе.
984. (774). Берәү үҙенеке булмағанды үҙемдеке тиһә, шул беҙҙең кеше түгел, урынын утта тип белһен.
985. (851). Кем бер мосолмандың мал-мөлкәтен тартып алыу, йә ҡанын ҡойоу өсөн шаһитлыҡҡа бара, шул үҙенә тамуҡ утын вәжип (тейеш) итә.
986. (873). Берәү шаһитлыҡҡа саҡырылып та, белгәндәрен йәшереп ҡалдырһа, шул ялғанға раҫлама биргән шикелле булыр.
987. (874). Берәү, берәй маҡсатты күҙ алдында тотоп, миңә ҡарата ялған һөйләһә, шул үҙ урынын утта тип белһен.
988. (15). Етемдәр малын сауҙа әйләнешенә индерегеҙ, зәҡәттәрен ашап бөтөрмәһендәр.
989. (16). Күңелегеҙ йомшаҡ һәм хәжәтегеҙ үтәлә торған булыуҙы яратһағыҙ, етемдәргә мәрхәмәт итегеҙ, баштарынан һыйпағыҙ, ашай торған ризығығыҙҙы бирегеҙ – күңелегеҙ йомшарыр, хәжәтегеҙ үтәлер.
990. (40). Аллаһы Тәғәлә ҡаршыһында һеҙҙең иң һөйөклө йорт – етемдәр хөрмәт ителә торған йорт.
991. (275). Мин һеҙгә ике көсһөҙ халыҡ: етемдәр менән ҡатын-ҡыҙҙар хаҡын хәрәм ҡылам.
992. (280). Етемдәр өҫтөнән күҙәтселек итеүсе минең менән бергә Йәннәттә.
993. (855). Кем үҙенә ҡәрҙәш тейешле булған йә сит кешеләрҙеке булған бер етем баланы, хәлләнеп еткәнсе, үҙ тәрбиәһендә тота, шул кешегә Йәннәт вәжип.
994. (209). Аллаһы Тәғәлә һеҙҙе ата-әсәләрегеҙ менән ант итеүҙән тыя.
995. (251). Аллаһҡа ширҡ ҡатнаштырыу, ата-әсәне һанламау, яманға ант тотоу – иң оло гонаһтарҙан. Аллаһы Тәғәләнең исеме менән ант итеү ҙә ялған ант. Ҡиәмәткә саҡлы күңелдә төйөр булып ҡалыуҙан тыш, әле уның оҙонморон (долгоносик) ҡанаты хәтлеһе лә ялған антҡа керә.
996. (305). Һатыу иткәндә күпләп ант итеүҙәрҙән һаҡланығыҙ, сөнки шул башта файҙа бирер, унан уны юҡҡа сығарыр.
997. (401). Ант итеүсе – йә антын боҙоусы, йә үкенеүсе.
998. (627). Аллаһтан уҙып, һәр төрлө ант итеүҙәр – ширҡлыҡ.
999. (1000). Шәһит булып китеүсе етмешләп туғанына шәфәғәт (яҡлау) итә ала.
1000. (1001). Ант – шуны талап итеүсенең ниәтенә бәйле.
1001. (557). Балаларығыҙҙы йөҙөргә һәм атырға өйрәтегеҙ.
Мөьминә ҡатын-ҡыҙҙар өсөн иң һәйбәт һөнәр – өйөндә еп иләү.
Һеҙҙе ата-әсәгеҙ икеһе лә бер юлы саҡыра икән, иң элек әсәгеҙгә яуап бирегеҙ.