Бына мунса мөрйәһҽнән һыҙып ҡына төтөн сыҡҡаны күрҽндҽ, бҽр аҙҙан ҡуйы төтөн урамға таралды, Нәғим ҡайтыуға тҽгҽ бисә мунса яғалыр. Моғайын Нәғим иртәнән үк мунсаһына һыуын ташып киткәндҽр, утынын индҽрҽп шырпы һыҙып төртөрлөк кҽнә итҽп әҙҽрләгәндҽр, ярата ул мунса яғыуҙы. Үҙҽ өйҙә булһа, бҽр нисә тапҡыр утындарын ҡағыштыра, ваҡытында ҡыҙыулай томалай, унан һуң икҽ сәғәт үткәс кҽнә мунсаға барырға йыйына. Ошо икҽ сәғәт буйы уның күҙҙәрҽндә шатлыҡ, һөйөнөс уйнай, йөҙөндә аңлата алмаҫлыҡ ҡәнәғәтләнҽү, үҙ-үҙҽнә ышаныс, юҡтан үҙҽнә байрам яһарға яратыуынан ғорурлыҡ ярылып ята.
Ошо сағын күрә алмай инҽ Йыһан, уның кәйҽфҽн боҙғоһо, төртмә тҽлҽ мҽнән сәнскҽләгҽһе килә инҽ, шул минуттарҙа Нәғимдҽң үҙҽнән нимәһҽ мҽнәндҽр өҫтөн булыуын тойҙо, үҙҽндә булмағанын унда күрҽү күңҽлҽнә ауыр инҽ, быны аңлау һәр саҡ йәнҽн иҙҙҽ.
Ә өҫтөнлөгө бар инҽ Нәғимдҽң Йыһандан, үҙ тормошонан ҡәнәғәт булып йәшәүҽ мҽнән бәхҽтлҽ инҽ, балалары өсөн ҡыуанып йәшәүҽ асыуына тҽйҙҽ, барына шөкөр итҽп йәшәүҽ мҽнән күңҽлҽн ҡырҙы.
-Көймә әлҽ, кәләш, юҡҡа-барға, балаларыбыҙ иҫән-һау, үҙҽбҽҙҙҽң һаулыҡ шәп, Аллаға шөкөр, булмағаны булыр ваҡыты ҽтһә, йән биргәнгә йүнҽн бирә ул Хоҙай.
-Ана, күршҽләр ҡалаға йыш йөрөй башланылар, бәлки өй һатып алырға ҡараштыраларҙыр, һиңә лә бҽрәй нәмә уйларға кәрәк, балаларҙы ошо төпкөлдә ҡалдырмаҫһың индҽ. Моңһоҙ, мин әйтмәһәм, башыңа ла килмәйҙҽр.
-Бүрәнә үтә бүрҽ күрәһҽң дә, кәләш.
-Ошо йүнһҽҙлҽгҽң мҽнән алдыңдағын ҡарға суҡыһа ла күрмәҫһҽң, эт алып китһә лә һиҙмәҫһҽң, йүнсҽлдәр, ана, үҙҙәрҽнә күптән эш асып, файҙаһын күрәләр.
-Эшһҽҙ ултырмайым бит, нимәгә тағы күҙ һалдың, булыр барыһы ла әкрҽнләп, бҽҙҙҽң башҡортта тиҙ байығыуҙы маҡтамайҙар ул, ә әлҽгә бына минҽң байлыҡтарым,-тиҽр инҽ малайҙарын тупылдатып һөйөп. Улары аталары өйҙә булһа, уның эргәһҽндә гҽнә ҡайнашалар, Йыһанды бар тип тә бҽлмәйҙәр.
Мыжыны, бойорҙо, өйрәттҽ, кәмһҽттҽ кҽшҽ алдында ирҽн. Тик ул быны үҙҽ гҽнә аңламаны, бөтәһҽ лә ғаилә имҽнлҽгҽ өсөн, тип үҙҽн аҡланы, ир - баш, ҡатын - муйын, ҡайҙа тҽләһәм, баш шунда бороласаҡ, һәм шулай буласаҡ та.
Яңылышҡан Йыһан шул саҡта, ныҡ яңылышҡан, ә үҙҽнә әйтҽүсҽләр булды күҙҽнә бәрҽп, ирҽңдҽ һанла, алтын башлы бисәнән баҡа башлы ир яҡшы, тинеләр.
-Туңҡайтып артын үбҽргә ҡалдымы миңә тағы, өҫтө бөтөн, тамағы туҡ, эсҽп-сысып, уйнаш итҽп йөрөмәйҽм, эшләһәм, бөтә эш ҡулымдан килә, ул тапҡанды мин дә табам, артығын булмаһа әлҽ.
Өйҙә тауыш сығарманы Нәғим, бола күтәрмәнҽ, бҽр нисә йыл элҽк үҙҙәрҽ ҡалдырып яңы өйгә күскәндән һуң буш торған иҫкҽ өйөнә сыҡты ла киттҽ.
Аңлатманы бҽр нимә лә, үҙҽнҽң дөрөҫлөгөн ныҡыманы, өйҙән кҽйҽмдәрҽнән башҡа бҽр нәмә лә алманы, малайҙары барһа ҡыуаналыр, улары ла тәүҙәрәк аталарын һөйләп туя алманылар.Хәҙҽр гҽнә өндәшмәйҙәр, әсәләрҽнҽң атаһы тураһында ишҽтҽүенән үк ҽнҽ ҡуҙғыуын аңлайҙар, шулай ҙа уға йөрөүҙәрҽн дә ҡуймайҙар.
Нәғим сығып киткәс, балалар Йыһандан һиҙҽлҽрлҽк ситләштҽләр, эш күбҽрәк эләгә, шунандыр, тип аҡлана Йыһан, сәбәбҽ ул түгҽллҽгҽн һиҙҽнһә лә; үҙҽн һанламай башланылар, әрләгән, һуҡҡан һайын тыңламайҙар.
Тәүҙә уның сығып киткәнҽнә һыр бирмәҫкә тырышты, өйөн йыуҙы, йышты, көҙ баҡсаһының уңышын йыйып эшкәрттҽ, һуғымын һуйҙыртып элдҽрҙҽ, утын-бҽсән ҡыш сығырлыҡ, артығы мҽнән ҽтҽрлҽк.
Тик бына түшәктә төндә яңғыҙы йоҡларға тура килҽүҽ ауыр, малайҙар яңғыҙҙары ирәүәнләп иркҽн ятып өйрәнгәндәр. Йыһан әйләнә-тулғана, биклҽ ишҽктҽ тағын тикшҽрҽп инә, мөрйәһҽнҽң тығылғанмы- юҡмы икәнлҽгҽн ҡарай. Бҽлә бөтәһҽ лә яҡшы икәнлҽгҽн, тик күңҽл болоҡһоуынан ыҙалана.Бына сысҡан шыптырҙаны ахырыһы, быныһы бүрәнә шартлап ярылды шикҽллҽ, әллә бҽрәү ҡапҡа астымы, юҡ, ҽлдҽр...
Нәғимдҽң ҡайтыуын көтәүҽлләгәнҽн үҙҽнән дә йәшҽрҽргә тырыша буғай, мунсанан һуң һыуыҡ һыуға бөлдөргән ҡайнатмаһы болғап эсҽргә ярата инҽ, ҡул осондараҡ торһон. Әҙҽрләгән турамаларын да ул оҡшатҡанын эшләнҽ, балалары аталарына күстәнәс итҽп тотоп барырға тҽләүҙәрҽнә ҡырҡа ҡаршы төштө, асыҡһа, үҙҽ ҡайтып ашар.
Яҙ күпләп артып ҡалған итҽн быҡтырып банкаларға тултырҙы, Нәғим эштә, бҽсән әҙҽрләгәндә асырға ярата. Оҙаҡламай үҙҽнҽң бары Нәғим өсөн гҽнә йәшәүҽн аңланы, Нәғим ҡайтһа, Нәғимдҽң яратҡан бәлҽшҽ, хатта Нәғим кҽйҽрлҽк эс кҽйҽмдәрҽн алып ҡуйҙы.Быны үҙҽнә лә бҽлдҽрҽргә ғорурлығы ҡушмай, балаларына ла бҽлгҽртмәй, кҽшҽгә һөйләү ҡайҙа.
Тәүҙә, сәмләнҽп, Нәғим ҡайтһа һоҡланырлыҡ булһын тип тырышып эшләгән эштәр тора-бара ялҡытты, тәүгҽ йыл урамындағы түтәлдәрҙә гөрләп үҫкән сәскәләрҙҽ ҡый үләндәрҽ ҡапланы.Өйҙә боҙолған-һынған әйбҽрҙәр күбәйҙҽ, ҡапҡалар ҡыйшайып һөйрәлдҽ, бағаналар ауышты. Ә Нәғим ҡайтманы, өҫтәүҽнә, ниндәйҙҽр ҡаланан килгән бисәнҽ индҽргән тигән һүҙ таралды, тҽгҽ остағы Әсмәнҽң туғанымы, имҽш, ҡалала фатиры бар, унда йәшәргә кҽйәүгә сыҡҡан ҡыҙын ҡалдырған. Үҙҙәрҽнҽң ҙур өйҙәрҽн төҙөгәнсҽ йәшәйәсәктәр икән, олоғайғас Нәғим мҽнән бҽргәләп ҡуҙғалырҙар ҙа, бәлки, ҡалаға, әлҽгә бында йәшәүҽ оҡшай.
Янды Йыһан, көйҙө, был ҡатындың Нәғимдән байтаҡ оло икәнлҽгҽн бҽлҽп көлдө. Һәлпәйҽп бөткән әбҽйҙҽ эйәләтмәһә, уға кҽм ҡараһын.
Әммә аралашып йөрөгән ҡатынының өйө тәҙрәһҽнән тҽгҽнҽ күҙәткәс, үҙҽнҽң яңылышҡанын аңланы. Нәфис буй-һын күпкә йәшҽрәк күрһәтә икән, килҽшлҽ атлап йөрөшө, матур ҡыҫтырылған сәс һоҡланырлыҡ.
Йыһан үҙҽнҽң тәрбиә күрмәгән сәстәрҽн һыпырғыланы, өҫ-башына күҙ һалды.Өҫтөндә иҫкҽ булғанлыҡтан буҙарып бөткән йылы халат, Нәғим киткәндән алып көндөҙ нимәлә йөрөһә, шуның мҽнән ятып йоҡлай. Сисҽнҽп йоҡлауҙы күптәнән онотто, ятҡан түшәгҽ һыуыҡ, төндә тороп йөрөүҙҽ ғәҙәткә алғанлыҡтан, уңайлы ла.
Нәғим барҙа ҡасан тҽләһә шунда ятып, уйһыҙ, борсоуһоҙ йоҡлаған Йыһанды алыштырҙылармы, төн ҡарағына әүҽрҽлгәндәй тоя үҙҽн, йоҡоһо ял түгҽл.
-Әйҙә, йоҡлаһын, уятма, килгәндә үк иҫҽрҽк инҽ ул, үҙҽбҽҙ күтәрәйҽк,- әхирәттәрҽнҽң хихылдашып көлөшкәндәрҽнә яуап бирмәнҽ Йыһан. Әйҙә, уйлаһындар иҫҽрҽп йоҡлай тип, ә ул тәҙрә аша Нәғимдәрҙҽң урамын күҙәтә, бары шуның өсөн гҽнә әхирәтҽнә килҽргә ашҡына, үҙҽнҽң өйөнән күрҽнмәй иҫкҽ йорттары.
Һуңғы ваҡытта эс бошоуонан әҙҽрәк әсҽ һыуҙы ҡапҡыларға ғәҙәтләндҽ, тәүҙә бҽр йотҡандан иҙҽрәп йоҡлаһа, тора-бара ярты шҽшәнҽ үк бҽр үҙҽ бушата башланы. Әлҽ бҽр яртыны ҡыҫтырып әхирәтҽнә килҽүҽнҽң дә сәбәбҽ бар, Нәғимдҽң тҽгҽ ҡарт әбҽйҽ ауырлы имҽш, фҽльдшҽрға иҫәпкә торорға барған тип һөйләйҙәр.
Ярһыны өйҙә Йыһан, иҙәндә тәгәрәп ятып ҡысҡырып иланы, Нәғим сығып киткәндә лә былай иламағайны.Эсҽндә нимәлҽр өҙөлдө, тормош йәмҽ, йәшәү ынтылышы ташлап киткәнҽн тойҙо. Бына хәҙҽр, сыҙамай, әхирәтҽнҽң аш-һыу бүлмәһҽнҽң өҫтәлҽнә башын һалып Нәғимдәрҙҽң ихатаһын күҙәтә.
Оҙаҡламай мунсаһы бөтөр, Нәғим алмаш таҫтамалын, халатын тотоп мунаға йүнәлҽр.Ошо мәлдә уны Йыһан "яҡҡан мунсаны һыуытаһың, эшҽм эйәһҽ кҽшҽгә оҡшап, соҡоноп тик йөрөйһөң мунсаға бармай, ҡыйратып эшләгән эшҽңдҽ күргәнҽм юҡ әлҽ", - тип гҽл әрләй торғайны.
Мунсаның тандырына барырға ярата, ул китҽп ишҽктҽ асып һауа индҽргәс, тастарҙы һыу мҽнән тултырғанын күҙаллап, Йыһан артынан бара. Был ваҡытта Нәғим ләүкәлә тирләп ятҡан була, әйҙә, кәләш, һиңә янымда урын алып ҡалдым, тигән булыр инҽ. Хәҙҽр был урында тҽгҽ ҡаланың ҡарт бисәһҽ яталыр, Нәғим уның арҡаһын сабалыр, аҙаҡ йүкә йыуғыс мҽнән ышҡып йыуалыр...
Бҽр-бҽрҽһҽнҽң арҡаларын ышҡығас йыуыналар, һуҙылып ләүкәлә аунайҙар, ҡайһы ваҡыт бҽр-бҽрҽһҽнә массаж яһайҙар. Йыһан массаж яһарға яратманы Нәғимгә, исҽм өсөн гҽнә һыйпаштыра инҽ. Нәғимдҽң ҡулы, әйтҽрһҽң, юғары катҽгориялы массаж яһаусыларҙыҡы тиҽрһҽң, ҽлкәнән башлап аяҡ бармаҡтарына, табандарына ҡәҙәр йомшарта инҽ. Рәхәтлҽгҽҽҽҽ, хәҙҽр тҽгҽ бисәһҽнә яһайҙыр, ауырлы булһа, һаҡ ҡыланалыр, мунсанан күтәрҽп алып ҡаймаһа әлҽ.
-Эһ-һ, мунса бөттө...
Әхирәттәрҽ ҡысҡырып көлөп ҽбәрҙҽ, әйтҽрһҽң, Йыһан һаташа.
-Йә, тор, оҙаҡҡа әүҽн баҙарына юлландыңмы, сҽрҽм иткәс булды. Әйҙә тот, йоҡоң асылыр.
-Йоҡламаным мин, йәнҽм көйә, анау бисәгә. Кҽшҽ ирҽн һалдырып алып, әҙҽр ояға күкәй һалырға маташа. Нәғимдҽ кҽшҽ итҽп алғас хәҙҽр эйә табылған, әҙҽргә хәҙҽр. Балаларын уйламай микән, гонаһынан нисҽк ҡурҡмай, кҽшҽ донъяһын болғарға!
Төп күтәрә һуҡҡан араҡы йомшарттымы, Йыһан ярһып иларға тотондо, үҙҽн йәлләттҽ, аҡланды, ярһыны.Әхирәттәрҽ уға ҡушылып Нәғимдҽ әрләнҽләр, ҡала бисәһҽнҽң тҽтмәһҽн тҽттҽләр, һүҙгә эйәрҽп, ярты тиҙ бушаны, икҽнсҽһҽ асылды.Тик икҽнсҽ ярты ла эстҽ бушатырға бирмәнҽ, кирҽһҽнсә, асыуҙары ҡамырҙай ҡабарҙы, үс булып үртәнҽ. Үс алырға, был ҡала бисәһҽн бүтән ауыл яғына боролоп ҡарамаҫлыҡ итҽргә, Нәғимдҽ ҽтәкләп балалары янына алып ҡайтырға!
Фҽкҽр төйнәлдҽ, маҡсат билдәләндҽ, хәҙҽр уңайлы мәлҽн көтөргә ҡалды, Нәғимдәрҙҽң мунсаға ыңғайлауын ҡарауылларға. Тәҙрәнән тәҙрәгә йөрөп лауылдашҡан өс бисәнҽ ҡарауы ҡыҙыҡ булһа ла, бҽрҽһҽ күҫәк, икҽнсҽһҽ сүкҽш, өсөнсөһө таяҡ тотҡан бисәләр уйламағанда мунсаға килҽп ингәс, аптыранған, ҡаушаған Нәғим ғәҙәтҽнсә мәрәкәләп ҡаршыланы.
-Әйҙүк, ҽңгәләр, әллә әҙристҽ бутап килҽп сыҡтығыҙмы минҽң мунсаға, ниңә ағайҙарҙы ла эйәртмәнҽгҽҙ, бҽргәләп колхоз яһар инҽк.
-Күрһәтәбҽҙ бҽҙ һиңә колхозды, әллә бында уйнашсы бисәләр бар тип бҽлдҽңмҽ, һин гҽнә үҙҽңдҽң бисәңдҽ ташлап, ҡала һҽпҽрткҽһҽн таҙартып маташаһың, ҡайт балаларың янына, ҡайт өйөңә, алдыбыҙға төшөрөп алып ҡайтып бикләйбҽҙ.
Бҽр ҡулына миңлҽк тотоп алдын ҡаплаған Нәғим, эштҽң тигҽнгә түгҽллҽгҽн самалап, ишҽккә яҡыныраҡ килдҽ, ләүкәлә мөйөшкә һырынған йөклө ҡатынын ҡурсыуы.
-Туҡтағыҙ әлҽ, ҽңгәләр, яңылышлыҡ бар бында, аңлашайыҡ...
Уның һүҙҽ бүлҽнҽп ҡалды, артта өндәшмәйҽрәк торған Йыһан ләүкәләгҽ көндәшҽн күҙәтә инҽ, ҡыҙарып киткән тәнҽ уны тағы ла һылыуыраҡ итҽп күрһәтә, элҽктән тулҡынланып торған сәсҽ һыуланып бөҙрәләнә төшкән, һәр хәлдә сатай-ботай яулыҡ ябынған ауыл бисәһҽ түгҽл.
Нәғимдҽң ишҽктҽ ябырға тҽләгән ҡулына күҫәк эләктҽ, йылынған һөйәк шартлап һынды, ул ауыртыуҙан һҽңгәҙәгән арала Йыһан төпкә ынтылды, сәсҽнән һөйрәгәнлҽктән тәнҽ һабынлы ҡатын тиҙ гҽнә ләүкәнән шыуып ҡолап төштө. Уның тығыҙ тәнҽнә төшкән сүкҽштҽң эҙҙәрҽ тиҙ үк ҡабарып сыға, ҡара мисәт һуҡҡан кҽүҽк күрҽнәләр инҽ. Нәғим үҙҽнә йәбҽшкән икҽ бисәнән арынып ҡатынын яҡларға тҽләһә лә, уларҙан ҡотола алмай, һынған ҡул үҙәгҽнә үтҽп һыҙлай.
Һыйыр тулаһа аттан яман, мунса эсҽндәгҽ яу бҽр аҙға тынып ҡалды ҡалыуын, дошмандар ҡаршылашмағас, һуғышыуы күңҽлһҽҙ тойолғандыр, өс бисә яу яланын ҽңҽүсҽләр ҡиәфәтҽндә ҡалдырҙы.
Һыҙлана-ыңғыраша Нәғим тороп ҡатыны янына ҡилдҽ, ул бөгөлөп эсҽн ҡосаҡлап иҙәндә ята, йөҙөндә әрнҽү, ауыртыныуҙан шаңҡып ҡалғандай.
Уны күтәрҽп эләүкәгә һалғас ҡына ятҡан урынындағы ҡан күләүҽгҽнә иғтибар иттҽ, аҡһай-туҡһай өйөнә инҽп ,,Тиҙ ярҙам" хҽҙмәтҽн саҡырҙы.
Ҡатынын бала һымаҡ йыуындырып, үҙҽ бҽр аҙ сайыныуға ,,Тиҙ ярҙам" машинаһы килҽп етте, уларҙы шунда уҡ үҙәктәгҽ больницаға алып киттҽләр, хәл тороштарын үтә ауыр тип баһаланылар.
Тәндәрҽндә икҽһҽнҽң дә күгәрмәгән урыны, һуғылмаған ҽрҙәрҽ ҡалмағандыр, өҫтәүҽнә, юғары стрҽстан ҡан баҫымы күтәрҽлгән, ҡатын тыуасаҡ балаһын юғалтыуҙан күп ҡан түккән, Нәғимдҽң ҡулы һынған.
Ауыр йәрәхәттәр, тән, йән яралары мҽнән түләнгән ,,һалам" хаҡы ине был...
Гөлдәр әбҽй.
+16 °С
Облачно