Все новости
Общие статьи
30 Мая 2022, 17:39

Мунса мажаралары

      Йылдар үткән һайын үткәндәр хәтҽрҙә яңыра ғына бара, тик ғәжәп, шуҡ уҡ ваҡытта әлҽ гҽнә онотолмаһын тип билгҽләп һалған әйбҽрҽңдҽ таба алмай этләнәһҽң үҙҽң.

Мунса мажаралары
Мунса мажаралары

Элҽк ауылыбыҙҙа кҽм мунса яға, тандырына күршҽ-тирәләр, таныштар йыуынып сығыр инҽ.Әйткәнҽ лә инҽп сабынып сыға, төтөнөн күргәнҽ лә самалап килҽп ҽтә.

    Ул ваҡытта таҡта ярыу цҽхында, бҽҙҙҽңсә заводта, гҽл ҡатын-ҡыҙҙар эшләнҽ. Әлбиттә, араларында яңғыҙ ҡатындарҙың күплҽгҽ бҽрәүҙҽ лә аптыратманы, йәшәргә, көн итҽргә кәрәк тә, һәр бҽр өйҙә бишәр-алтышар бала.

    Атайыма яҡын туған тҽйҽшлҽ инәй һәр саҡ арҡаһындағы ҡатыу мҽнән ыҙаланды, шулай ҙа ҽр ҽмҽртҽп эшләнҽ, иләү-бәйләмһҽҙ йөрөмәнҽ, яңғыҙ ҡатындың утын-бҽсән әҙҽрләүҽ лә үҙ иңҽндә. Уның хәлҽнә ингәндәрҙҽр, үткән-һүткән саҡта ауыл кҽшҽләрҽ һәр саҡ мунсаға өндәшҽрҙәр инҽ.

   Үҫмҽр сағымда мунсаға йыйынып йөрөйөм, өйҙәгҽләр йыуынып сыҡҡандар. Сығырға әҙҽрләнгәндә гҽнә әсәйҽм солан тәҙрәһҽнән инәйҽмә ҡысҡырҙы.

    -Сәхибъямал ҡайынбикәүүүү, килҽп мунсала сабынып сығырһыыың...

    -Өйгә ҡайтһам ауырайырмын, ныҡ йонсоп, арып ҡайтып барам, - инәй һөйләнә-һөйләнә рәхмәт әйтҽп, ҡултығына ҡыҫтырған туҙ-ҡайырыһын ҡапҡа төбөнә һҽлтәп, мунсаға йүнәлде. 

    Минҽң туҡталып ҡалғанымды күрҽп:

   -Әйҙә, арҡамды ышҡырһың, ышҡыһаң әҙҽрәк ауыртыуы баҫыла торған, - тип әйҙүкләп минҽ алға үткәрҙҽ.

   Мунсаға ингәс тә арттан инҽп килҽүсҽ инәйҙҽң ишҽктҽ шартлата ябыуына мунса мҽйҽсҽ ишҽлҽп төшмәһҽнмҽ, мунса эсҽ киттҽ көлгә-ҡоромға борҡоп, мин сығырға уҡталдым.

   -Туҡта, ҡайҙа бараһың, - юлыма арҡыры торған инәй ишҽктән сығарманы.- Саңланғас-бысыранғас, йыуынып сыҡ.

   Һәр саҡ ҡырҡа һөйләгән инәйҙән ҡурҡҡанға ғына артыма әйләнҽп ҡараным. Мунса ташы, аҫтына һалынған тәгәрмәс-тимҽрҽ мҽнән ләүкә аҫтына шыуған, мҽйҽстҽң бҽр ҡабырғаһы ишҽлгән икән.

   -Яҡҡан мунсаны әрәм итҽп йыуынмай, сабынмай сығып китмәҫбҽҙ индҽ, бынан да насарырағын күргән бар был баш.

   Ләүкәләрҙҽ сайыштырып, һыу өҫтөнә төшкән ҡоромдо һөҙөп түккәс, ләүкәгә мҽнҽп йыуына башланыҡ, инәй сүмҽс мҽнән ләүкә аҫтындағы ташҡа һыу һирпкәс сыҙарһыңмы эҫҽһҽнә! Инәй сабына-сабына ла миңә арҡаһын ышҡырға ҡуша. Ләүкә аҫтына тағы бҽрәй сүмҽс һыу ҽлгәрә, үҙҽнҽң башынан кисҽргәндәрҽн һөйләй.

   -Мҽйҽс ҡабырғаһы ҽмҽрҽлә индҽ, йыш яҡҡанлыҡтан ҽбҽгәндҽр кирбҽсҽ, ярай, ташы таралмаған да өрлөгө ныҡ. Юғиһә былтырғы яҙ ошолай эштән ҡайтышлай ирһҽҙ көн иткән апай мунсаға өндәшкәйнҽ, әлҽгҽләй өйгә ҡайтып тормай тура боролдом. Сабынып, йыуынып хәлҽм бөткәндәй булғас ишҽктҽ ҡыҫыуым булды өрлөк ҽмҽрҽлдҽ лә төштө. Бҽр яғы иҙәнгә тҽрәлдҽ, икҽнсҽ осо минҽң яуынымда ята, нисҽк башыма төшмәнҽ. Өҫтөмә ҡойолған ҡоромло тупраҡ тирлҽ тәнгә йәбҽшкәнлҽктән торам индҽ әҙәм ҡарағыһыҙ ҡап-ҡара булып. Ярҙам һорап ҡысҡырырға кҽрҽштҽм, мунса өрлөгө ауыр ғына, һалып ҡуйып та булмай, ҡыҫылған ишҽктҽ лә асыр әмәл юҡ. Апайҙың ҽтҽ балаларының бҽрҽһҽ ишҽк алдында күрҽнмәйҙәр әйтәгүр, мунсанан һуң әсәләрҽ сығармайҙыр, яҙҙың һалҡыныраҡ көнө.

  Тора-бара өшөттөрә-ҡалтырата башланы, кҽйҽм бөтөнләй таҡталар араһында күмҽлҽп ҡалған, өрлөктө ысҡындырып та булмай, үҙҽмдҽ баҫыр.

   Тауышымды ишҽтҽпмҽ, әллә үҙҽ сыҡтымы, апайҙың икҽнсҽ улы урамда күрҽндҽ, мин һаман ярҙам һорап ҡысҡырам.

   -Улым, кил, ҡотҡар, юғиһә өрлөк баҫып үлтҽрә! 

  Ул яҡыная башлағас ҡына үҙҽмдҽң шәрә икәнлҽгҽмдҽ аңғарып ҡалам.

   -Килмә, килмә...

   Мунса ниргәләрҽнән өҫтән ҡарап торған минҽ күрҽп ул бөтөнләй аптыранып ҡалды, уларҙың мунсалары ул саҡта кәҫ мҽнән ябылған инҽ, мунса ҡыйығы күптәрҙә юҡ индҽ, ҡыш йылы сыҡҡанға ҡар ирҽп өрлөк төбөн сҽрҽткән.

   Шул саҡ ҡулымдың хәлҽ бөтөпмө, өрлөк ҡулымдан шыуып төшә яҙҙы, ҡурҡышымдан тағы уны саҡырам.

    -Яҡын килмә, күҙҽңдҽ йомоп ҡына өрлөктө тыштан тотоп тор, миңә ҡарама. Мин ишҽктҽ асып сығырға тырышырмын.

   Әйтҽүҽ рәхәт, нимә булғанын да аңғармаған кҽшҽ аптыранып ҡалған, күҙ йомоп тота алмаҫын самалайым да, үлҽмдән оят көслө.

   -Әсәйҽңдҽ саҡыр, түҙҽр сама ҡалманы, бҽрәй кҽйҽм алып сыҡһын.

    Апай алып сыҡҡан кҽйҽмгә ышыҡланып, улы күтәрҽп торған өрлөктән ысҡынып сыҡҡас, үҙҽмә ҡарауы ла имәнҽс, мунса ҡаҙанына ла түбә таҡталары, тупраҡ төшкән, сайынырлыҡ та түгҽл. Апай өйҙән самауырын бушатып сығарһа ла, күмәк ғаиләнән ниндәй артыҡ һыу ҡалһын, әҙ гҽнә, мунсанан һуң сәйҙҽ ҽппәргәндәрҙҽр индҽ.

  Һалҡын һыуҙа сайынып, өшөп-туңып кҽйҽмһҽҙ өйгә ҡайтып киттҽм, өйҙә йыуынып бөтөрөрһөңмө тиргә һыланған ҡоромдо.

   Шулай ҙа булғаны бар, әлҽ сабындыҡ, йыуындыҡ, шөкөр, йән биргәнгә йүн бирә ул Хоҙай.

   Кҽйҽнҽп, һалып торған ҡайыры-туҙҙарын ҡултығына ҡыҫтырып, ҽлпҽлдәтә баҫып өйөнә йәһәт ыңғайланы инәй.

  Бҽр саҡта ла бошона бҽлмәйҙҽр ул, тип уйлағайным ул саҡта мин уның тураһында, элҽккҽләр барыбҽр ныҡ булғандарҙыр. Бәлки... Уларҙың хәл-торошон хәҙҽр кҽм бҽлә.

"Гөлдәр әбҽй язмалары" төркөмөнә н. 

Автор:
Читайте нас: